Op stap naar 27 oktober 2018 in Gent – Joost Callens

Mijn tocht te voet naar Santiago de Compostella vorig jaar. 2.600km in de natuur. Stilte is mijn tochtgenoot. Het enige geluid wat ik soms urenlang hoor is het klappen van mijn schoenen op de grond, het tsjirpen en fluiten van de vogels, het ritselen van de bladeren, het klateren van de beek, het doffe gedreun van dieselmotoren, van een voorbijvarend binnenschip of het gebrom van een overvliegend vliegtuig dat witte sporen nalaat in de lucht. Verder is er vooral stilte.

In tegenstelling tot eenzaamheid ben ik wel meer vertrouwd met stilte, want ik was al een paar keer in de woestijn voor een stilte retraite. Daar is geen geluid van schoenen op de grond, geen geritsel, geen vogels, geen klaterende beek, geen gedreun van dieselmotoren, enkel het geluid van je eigen ademhaling. Voor de rest oneindige stilte die je confronteert met je eigen nietig bestaan op deze aardbol, dat nietig stukje in de immense cosmos.

Dat gevoel van eindeloze nietigheid en grootsheid kan je ook intens ervaren bij het bekijken van de mini-documentaire The Powers of Ten (1977). Dit adembenemend werk van Ray & Charles Eames toont, in machten van tien, de relatieve verhouding tussen mens en universum, van microscopische tot kosmische schaal.

Is het lang geleden dat jij op een wolkeloze avond, liggend op je rug in het gras,

vol verwondering hebt liggen turen naar het eindeloze firmament?

Wat doet dat gevoel met jou?

Als je gedropt wordt in de Sinai woestijn is die heldere sterrenhemel heel goed zichtbaar. Daar zit je dan. Je hebt water om te overleven en je weet dat je dertig uur later weer wordt opgehaald. Er blijft alleen jezelf, de natuur in zijn volle puurheid en stilte. Waarom niet helemaal naakt gaan, want niemand kan je zien behalve enkele rondkruipende mieren. Puurder kan niet. Je kan de eindeloze stroom van emoties en gedachten in je hoofd bijna letterlijk voelen. In je hoofd is het nooit echt stil.

Precies daarom plan ik al enkele jaren regelmatig om de zes weken in mijn agenda een stiltedag in. Ook dat is telkens een stevige uitdaging voor wie zoals ik daadkrachtig in het leven staat en moeilijk stil kan zitten. Het gaat niet om zelfkastijding, wel om contact te maken met de stroom aan emoties en gedachten die door mij heen gaan, de signalen van mijn lichaam.

Vooral dankzij mijn meditatieleraar leerde ik de waarde van Nobele Stilte ontdekken en waarderen. Stilte is er niet enkel op die dagen dat ik alleen stap. Ook met tochtgenoten gebeurt het dat we kilometerslang naast, voor of achter mekaar stappen zonder een woord te spreken.

Het is een teken van vertrouwen als mensen in mekaars gezelschap kunnen vertoeven

 zonder zich verplicht te voelen die tijd vol te babbelen. Hoe voelt het voor jou om

 in stilte samen te zitten of te stappen met een ander?

Stilte is een heel schaars goed geworden. Waar mag het nog stil zijn? We voorzien alles van een soundtrack. Is stilte dan gevaarlijk? Vaak heb ik de indruk dat mensen niet meer met stilte om kunnen. Waarom hunkert men zo naar vol? Waarom elk gaatje inkleuren? Mag het niet leeg, vol-ledig? Is stilte dan zo ongemakkelijk? En als ze ongemakkelijk is, is dat dan geen teken van onevenwicht?

Kijk ik naar mijn eigen proces dan was stilte vroeger voor mij eerder iets ongemakkelijks. Ik huiverde ervoor om alleen te zijn. Juist door te oefenen in stilte, leerde ik die voor mezelf accepteren en zelfs waarderen en koesteren.

Soms kan het heel nuttig zijn om even bij de dingen stil te staan, om afstand te nemen van de drukte om je heen en weer aansluiting te vinden bij je zelf: bewust even de pauzeknop indrukken. Ik voeg het woord bewust hier graag aan toe, omdat het anders toch niet gebeurt. De agenda loopt altijd wel weer vol, als je dat laat gebeuren. Ik heb het af en toe echt nodig, nog veel meer dan ik zelf soms toegeef: de stilte opzoeken om echt bij de dingen stil te kunnen staan, ze volledig in me op te kunnen nemen en mijn eigen ritme te zoeken.

Alleen als we aandachtig zijn in het nu, kunnen we onze talenten aanscherpen,

gewoontepatronen doorbreken en de automatische piloot uitschakelen.

Het durven inbouwen van stilte in een gesprek kun je leren: door bewust niet te praten, door met regelmaat de stilte op te zoeken en de kracht ervan zelf te ervaren. Ik doe het ook vaak na een vergadering, om de overgang naar een volgende vergadering te kunnen maken. Dan las ik bewust wat tussentijd in. Ik zonder me even af op mijn kantoor. De energie laten stromen, alles losschudden, me bewust worden van mijn eigen lichaam. In drukke tijden kan me dat echt helpen. Een kwartier volstaat meestal al om weer helder te zien. Ik wil mensen bezielen, maar dat kan pas als ik zelf tot rust ben gekomen. Veel mensen met een hectisch beroepsleven durven het niet aan om eens te stoppen, te landen en te kijken, onder meer omdat ze denken dat ze dan niet productief en efficiënt bezig zijn.

De wijsheid zit hierin dat je altijd kunt kiezen tussen praten, luisteren en observeren, en daar een goede balans in vinden. De uitdaging is te leren kijken naar wat je aan de ruimte ontneemt of naar wat je dwingt toch maar snel de ruimte in te vullen. De vraag die je je daarbij kunt stellen is: voegen mijn eigen woorden echt betekenis toe of herhaal ik maar gewoon wat al is gezegd?

Moeilijker is om uit te leggen wat stilte met je doet. Voor iedereen zal dat allicht anders zijn. Bij mij zijn de eerste uren de moeilijkste, daarna gaat het wat makkelijker. Als het stil wordt, hoor ik eerst heel luid het lawaai in mijn hoofd dat bijna nooit helemaal stil is. Maar gedachten zijn maar gedachten. Als die storm na enkele uren gaat liggen, komt er creativiteit los. Indrukken worden intenser.

Als je in de stilte duikt, maak je contact met de wereld van binnen.

Hoe voelt die binnenkant voor jou?

Er is zowel mentale, emotionele als fysieke activiteit. Er komen nieuwe ideeën, ingevingen. Alles borrelt als vanzelf op. Door in stilte te wandelen, krijg je een frisse blik. Het is alsof je jezelf de ruimte geeft om nieuwe verbanden te ontdekken. In de stilte krijgt je geest de ruimte om die verbanden vrij te gaan verkennen. Je leert de signalen van je eigen Iichaam, je binnenwereld, weer op te pikken. Je voelt je ademhaling. Je voelt je hartslag. Je wordt je veel bewuster van je eigen lichaam en de signalen die het uitzendt. Het maakt veel emoties los, ook vermoeidheid en spanning. Daarom alleen al is in de stilte duiken goed. Het hectische leven van alledag doet ons de signalen van ons eigen lichaam negeren. Dat gebeurt vaak onbewust. Het niet luisteren naar het eigen lichaam sluipt in het zog van de drukte ons leven binnen. Als leidinggevende geef je jezelf continu. Dan dan het gebeuren dat je energiebron leegraakt.

Als je eigen bron opdroogt, kun je anderen niet blijven voeden.

Het is belangrijk dat je je eigen bron continu laat stromen. Stiltebeleving als herbronning kan daarvoor een werkvorm bieden.

Je kunt mijmeren en wegdromen. Je kunt de dingen in je hoofd op hun beloop laten, los laten. Vandaar dat het zo interessant is om als leider in stilte te gaan. Stilte biedt je de mogelijkheid om in contact te komen met jezelf. De stilte zal dingen in je losmaken waardoor je op een andere manier naar jezelf en je onderneming gaat kijken. Er zullen je nieuwe inzichten en nieuwe ideeën toevallen waaruit je nieuwe energie zult putten.

Omgaan met je eigen stilte, met je eigen bezieling, met je eigen Iichaam, zet je ook automatisch aan om meer ruimte geven aan anderen om zich natuurlijk te ontwikkelen. Je leert zo de hele organisatie luisteren naar haar eigen lichaam en zichzelf te ontwikkelen op een natuurlijke wijze, zonder dat je daarvoor een bepaalde theorie hoeft toe te passen.

In zijn magistrale boek Ode aan het wandelen (Waerbeke, 2018) beschrijft David Le Breton zijn ervaring met stilte: “De zoektocht naar stilte is als een subtiele verkenning van een rustgevende, welluidende omgeving die uitnodigt tot bezinning en het ego helpt oplossen. (…) Stilte is een vreedzame, innerlijke levensader. Stilte is een diepe zintuiglijke ervaring, geeft inzicht in wat je als mens waarneemt, en biedt de mogelijkheid om tot jezelf te komen, alvorens de wereld opnieuw tegemoet te treden. Soms vergt het moeite en dien je zelf naar een stiltebron op zoek te gaan, ver van de platgetreden paden en de drukte van de stad. (…) Stilte verscherpt het gevoel van eigenwaarde en nodigt uit tot zelfreflectie. Ze laat je toe de balans op te maken, weer op verhaal te komen en de stap te zetten om moeilijke beslissingen te nemen. Stilte zuivert en geeft je levenskracht, ze ontmijnt het probleem waarmee je worstelt, zodat je het ten gronde kunt aanpakken.â€??

Reeds vele weken ver
De stemmen worden zachter
Mijn wereldbeeld wordt breder
De wind die fluistert
Zachtjes in de bomen
De vogels zingen
Zich van geen kwaad bewust
Het pad slingert
Langs rustige wegen
En drukke steden
Bij elke stap wordt het stiller
Laat nu net die stilte
Vrede geven in mijn hart
Stilte heeft geen winnaar of verliezer
Of toch
Het duwt de haat of conflict in het verlies!
Mag het een beetje meer Silence for Peace

 

Joost Callens, ondernemer

Stilte als commons – Michel Bauwens

In 2016 had ik de grote eer en het genoegen om 4 maanden te verblijven in de stad Gent, om de commons in de stad te onderzoeken. Ik ontdekte een zeer levendige cultuur van samenwerken en delen, die zeer snel aan het groeien was: van 50 projecten in 2006 tot 500 projecten in 2016. Elk domein van menselijke activiteit was wel ergens te verkrijgen via een commons. Een commons, gemeengoed of ‘meente’ in het oud-Nederlands, is een gedeeld goed dat beheerd wordt door de gebruikersgemeenschap zelf, dat wil zeggen volgens haar eigen regels en normen. Denk bv. aan Degage, een vereniging van 1.300 leden met 130 auto’s, waardoor iedereen volledige verplaatsingsvrijheid heeft, terwijl elke gedeelde wagen negen tot dertien privé-wagens vervangt. Dit is niet alleen veel goedkoper, het is ook absoluut noodzakelijk voor het voortbestaan van de planeet, en het is bovendien een leerschool voor convivialiteit en een zelfbeheers-democratie. Alleen al in de voedselsector zijn er bijna 90 commonsgerichte burgerinitiatieven, waarbij consumenten en producenten samenwerken in één enkel ecosysteem.

Gent is een aangename stad, maar blijft als westerse stad natuurlijk toch ook heel druk. Vele Gentenaars hebben te lijden van stress. Ook leven we in tijden van intense polarisatie en agressieve discussie, zeker via online media. De toekomst is onzeker, door de ecologische, sociale en democratische crises, en dus zoeken we allemaal tegelijk ook naar ‘rust’. Plekken waar we alleen kunnen zijn, in stilte, of zelfs samen kunnen zijn, zonder de woorden die ons verdelen. Daarom is stilte ook een commons. Ivan Illich, de bekende katholieke intellectueel die kritiek had op moderne instituties, heeft er een lang essay aan gewijd, Silence is a Commons. Wat me daaruit bijbleef is een anecdote over de luidspreker als creator van ongelijkheid; eenmaal iemand luider kan klinken dan iedereen, is het gedaan met collectieve gesprekken op het dorpsplein, want wie de luidspreker heeft, kan luider spreken dan iedereen. Verdere technologische ontwikkelingen, zoals de auto’s die de stadsruimte overnamen, hebben deze vervreemding alleen nog verder in de hand gewerkt.

Hier is waarschijnlijk geen beter essay over dan dat van Danny Wildemeersch, die voor Waerbeke Over de ‘commons’ van stilte, rust en ruimte schreef. Op zondag 28 oktober, op de jaarlijkse ‘dag van de stilte’ geeft Wildemeersch een gastlezing bij Vormingplus Gent-Eeklo over dit onderwerp. Tijdens een recent onderzoek in Gent om stilteplekken te identificeren gaven burgers aan het stadsbestuur in totaal 106 verschillende Gentse luwteplekken op. De ervaringen van de deelnemers in de enquête blijken positief: ‘De meeste deelnemers komen goed tot rust op hun luwteplek, met scores van 7 tot 10 op 10 voor de mate van rustbeleving.’

De vraag is nu: zijn dit wel commons? Dat is niet direct eenvoudig te beantwoorden. Een privéruimte die toegankelijk is voor het publiek is een open access, maar geen commons; een publieke plaats evenmin, want deze wordt niet beheerd door de gebruikersgroep. Daar is op zich niets mis mee, want stilteplekken vormen in ieder geval een meerwaarde. Iedere extra luwteplek is goed nieuws, maar nog beter zou het zijn indien iedereen samenwerkt om nog meer luwteplekken te creëren, samen, en om zo ook gemeenschap en convivialiteit te creëren, in volledige autonomie!

Stilte-rust-ruimte is voorwaarde voor leefkwaliteit. Laten we op zaterdag 27 oktober een tijd in stilte samen zitten op het openbare plein naast het Gentse stadhuis. Silence for Peace 2018 is een hommage én een feestmoment voor al wie zich inzet voor de commons! Laat dit tegelijk een krachtig signaal zijn voor al wie vanaf 2019 nieuwe verantwoordelijkheid opneemt in de stad. Stilte is een belangrijke voedingsbron voor een gezonde democratie.

 

Michel Bauwens – pionier van de peer-to-peer economie

Stilte IS – Anniek Gavriilakis

Stilte IS.

Als ik strijk,
de was opplooi.
Als ik de klimop knip,
de groencontainer uitwas.
Als ik de kinderen kietel,
hun verdriet wegwieg.
Als ik wandel met mijn voeten op de grond
en rondkijk.
Als ik onder de douche sta,
water op mijn huid voel stromen,
Als ik wakker lig ’s nachts en schrijf.

Stilte IS.
Als een docking station.
Ik plug in.
Koppel me aan.
Laad op.
Laat mezelf oplappen.

Als alles verstilt
verdwijnt de tijd,
voel ik de essentie van het leven.

Als alles verstilt
verschijnt de diepgang
in al haar eenvoud.

Als alles verstilt
opent mijn hart zich
voor mijn ware ik en mijn ware bedoeling in dit leven.

Als alles verstilt
komt er wijsheid,
kan ik een breder, lange termijn perspectief toelaten.

Luister goed naar wat niet gezegd wordt,
naar wat gefluisterd wordt
in jezelf.
Het is een hogere intelligentie die ons iets wil zeggen.

In een wereld die overvol zit met spullen, bezigheden en meningen is het de stilte.

De stilte die voor me zorgt,
me wakker houdt,
de stilte die verheldert,
de stilte relativeert,
de stilte die me uitnodigt,
me los helpt komen van spullen, bezigheden, plannen en zorgen,
die me het onbekende induwt.

Stem van de stilte,
stop met fluisteren.
Neem je plaats in.
Laat je harder horen.
Spreek tot mij.

Stilte is voor iedereen.
Er is genoeg.
Voor iedereen.

Stilte IS.

Anniek Gavriilakis – directeur Bond Zonder Naam

Show Buttons
Hide Buttons